Φάε παιδί μου… ψάρια και θαλασσινά

Τα θαλασσινά είναι μια τροφή που δεν θα πρέπει να απουσιάζει από το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής των παιδιών. Η πλούσια διατροφική αξία των θαλασσινών έγκειται στην περιεκτικότητά τους σε πολύτιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό συστατικά.

Τα θαλασσινά περιέχουν αρκετά μέταλλα και βιταμίνες. Η περιεκτικότητα τους ποικίλλει ανάλογα με το είδος του θαλασσινού. Τα στρείδια είναι πλούσια σε βιταμίνη Α η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των ιστών, συμβάλλει στη σύνθεση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθά στην όραση. Τα στρείδια, ο αστακός, οι γαρίδες, οι καραβίδες και τα καβούρια είναι πλούσια σε Βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Η σάρκα των ψαριών, χαρακτηρίζεται κατά βάση από υψηλή (18-25%) περιεκτικότητα πρωτεϊνών μεγάλης βιολογικής σημασίας. Είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λίπη, βιταμίνες ( Α, Β, Ε, D, και Κ ), και ανόργανα άλατα όπως το ασβέστιο, το νάτριο, το κάλιο, ο φώσφορος, ο χαλκός, ο σίδηρος, το σελήνιο, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο και το ιώδιο.

Ασβέστιο περιέχουν κυρίως τα μικρά ψάρια που τρώγονται με τα κόκκαλα. Ο ψευδάργυρος που περιέχουν γενικά τα ψάρια βοηθάει στην ενίσχυση της μνήμης και στη συγκέντρωση των παιδιών. Δεν συστήνεται να καταναλώνονται με το κόκαλο από τα μικρά παιδιά, αλλά θα πρέπει να καθαρίζονται πολύ προσεκτικά. Τα μεγάλα ψάρια οπως ο ξιφίας, το σαλάχι το σκυλόψαρο θα πρέπει να αποφεύγονται από τις έγκυες και τα μικρά παιδιά, καθώς είναι πιθανό να περιέχουν ποσότητες υδραργύρου που είναι ιδιαίτερα τοξικός για τον οργανισμό.

Τα λίπη των θαλασσινών ψαριών είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, γνωστά και ως ω-3, τα οποία είναι απαραίτητα για τον οργανισμό μας καθώς προλαμβάνουν και αντιμετωπίζουν αρκετές ασθένειες όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ορισμένες ανωμαλίες του ανοσοποιητικού συστήματος, τη νόσο του Crohn, ο καρκίνος του μαστού ή του προστάτη κ.α. Τα ω-3 λιπαρά οξέα έχουν σπουδαίες αντιφλεγμονώδεις και αντιθρομβωτικές ιδιότητες, εμποδίζουν την εμφάνιση αρρυθμιών και της αθηροσκλήρωσης και παίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλές κυτταρικές διεργασίες οι οποίες σχετίζονται με τον μεταβολισμό των λιπιδίων.

Έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά τα οποία δεν προσέλαβαν μεγάλες ποσότητες ω-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια της κύησης και του θηλασμού ή στην καθημερινή τους διατροφή εμφανίζουν διαταραχές όρασης, νευρολογικές, συγκέντρωσης, υπερκινητικότητα, δυσλεξίας και δερματικά προβλήματα όπως εκζέματα και δερματίτιδες, και τέλος αλλεργίες και άσθμα. Επίσης τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα σε περιόδους πνευματικής καταπόνησης, όπως οι εξετάσεις ή το διάβασμα, καθώς τροφοδοτούν τον εγκέφαλο και αυξάνουν τη συγκέντρωση .Τόσο για τα βρέφη όσο και για τα παιδιά συστήνεται η κατανάλωση ψαριών 1-2 φορές την εβδομάδα.

Ποια θαλασσινά είναι κατάλληλα προς βρώση απο τα παιδιά
Δεν υπάρχουν εμπεριστατωμένες έρευνες που να αποδεικνύουν ότι κάποια θαλασσινά δεν είναι κατάλληλα προς βρώση από παιδιά, όμως επειδή ορισμένα θαλασσινά έχουν κατηγορηθεί επανειλημμένως για τροφικές αλλεργίες καλό είνα να τα σερβίρετε με μέτρο στα παιδιά , προσέχοντας και παρατηρώντας παράλληλα μήπως κάποιο από τα θαλασσινά που καταναλώνουν τους προκαλεί . Πολλές φορές είναι πιθανό να μην προκαλεί αλλεργία το ίδιο το θαλασσινό αλλά κάποιο από τα συστατικά με τα οποία είναι αυτό μαγειρεμένο.

Ποια είναι τα καλυτερα
Καλύτερα θεωρούνται τα λιπαρά ψάρια και αυτό γιατί τα ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχουν είναι όπως προαναφέραμε πολύ ωφέλιμα. Τέτοια ψάρια είναι ο τόνος, η σαρδέλα, το σκουμπρί, ο κολιός , ο σολωμός, η ρέγκα, ο γαύρος , το χέλι και η πέστροφα.

To παιδί μου δεν τρώει καθόλου ψάρι
Ο καλύτερος τρόπος για να πείσετε τα παιδιά σας να φάνε ψάρι είναι να το τρώτε και εσείς.Πριν παραδώσετε τα «όπλα», φροντίστε να εξαντλήσετε τις επιλογές σας, ακολουθώντας ορισμένα τρικ για να κάνετε το ψάρι πιο ελκυστικό.
Δοκιμάστε να «κρύψετε» το ψάρι σε συνταγές που το παιδί προτιμά έτσι ώστε να καλύπτεται η γεύση του. Μπορείτε να προσθέσετε κομματάκια ψαριού σε κάποιο ριζότο με λαχανικά ή μέσα σε σούπες.
Εάν δεν έχετε αποτέλεσμα, τότε θα πρέπει να δείτε πώς μπορεί το παιδί να προσλάβει τα βασικά θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στο ψάρι μέσω της κατανάλωσης άλλων τροφών.
Στα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά του ψαριού συγκαταλέγονται η πρωτεΐνη (καλές πηγές είναι επίσης το ασπράδι του αυγού, τα πουλερικά, το άπαχο κόκκινο κρέας και τα θαλασσινά), τα ω3 πολυακόρεστα λιπαρά (λιναρόσπορος, καρύδια, μαλακές μαργαρίνες), η βιταμίνη D (μανιτάρια, αυγό, συκώτι, ιχθυέλαια), ο φώσφορος (γαλακτοκομικά προϊόντα, πουλερικά, άπαχο κόκκινο κρέας, τρόφιμα ολικής άλεσης, ξηροί καρποί, όσπρια) και η βιταμίνη B12 (θαλασσινά, συκώτι, μοσχάρι, τυρί, αυγό).
Από τις καλύτερες εναλλακτικές είναι να εντάξετε στο διαιτολόγιο του παιδιού θαλασσινά (καλαμάρι, γαρίδες, χταπόδι, μύδια), τα οποία έχουν κοντινή θρεπτική σύσταση με τα ψάρια.

Φρέσκα ή κατεψυγμένα ψάρια
Τα φρέσκα ψάρια είναι σαφώς προτιμότερα από τα κατεψυγμένα γιατί διατηρούν όλα τα θρεπτικά συστατικά τους και είναι εξαιρετικά νόστιμα. Το φρέσκο ψάρι είναι αρκετά σκληρό, τόσο ώστε αν ακουμπήσουμε το δάχτυλο μας πάνω, είναι αρκετά ελαστικό ώστε να επανέλθει αμέσως. Προσοχή όμως γιατί και ο πάγος σκληραίνει τα ψάρια αλλά αφαιρεί την ελαστικότητα τους. Τα μάτια των φρέσκων ψαριών είναι λαμπερά και έχουν ροζ χρώμα, ενώ τα κατεψυγμένα ή αποψυγμένα ψάρια έχουν συνήθως πιο γκρίζα και θαμπά μάτια. Αν μαγειρέψετε το ψάρι χωρίς να είστε απολύτως σίγουροι αν αυτό που έχετε αγοράσει είναι ολόφρεσκο, μόλις το ανοίξετε θα πάρετε την απάντηση σας. Το φρέσκο μαγειρεμένο ψάρι έχει λευκό κόκκαλο και η σάρκα του αποσπάται σχετικά εύκολα από τα κόκκαλα, ενώ στα μπαγιάτικα ψάρια η σάρκα είναι πιο σφιχτή και τείνει να κολλάει πάνω στο κόκκαλο.

Είναι προτιμότερο να φάμε κατεψυγμένο ψάρι, παρά να μην φάμε καθόλου ψάρι καθώς σήμερα οι δυνατότητες να βρούμε φρέσκα ψάρια είναι αρκετά περιορισμένες. Το κατεψυγμένο ψάρι είναι εφάμιλλο του φρέσκου σε θρεπτική αξία και γεύση, με την προϋπόθεση ότι έχει καταψυχθεί άμεσα και σωστά και δεν έχει αποψυχθεί καθόλου στα ενδιάμεσα στάδια της διακίνησης του μέχρι να φτάσει στον καταναλωτή.

Βέβαια κάθε τρόφιμο το οποίο έχει υποστεί τη διαδικασία της κατάψυξης είναι φυσικό να έχει κάποιες απώλειες στα θρεπτικά συστατικά του οι οποίες όμως ελαχιστοποιούνται όταν η κατάψυξή του γίνει σωστά, δηλαδή απαιτείται σύντομη κατάψυξη σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία και σταδιακή απόψυξη χωρίς μεγάλες αλλαγές στη θερμοκρασία. Η ακαμψία θανάτου τους διαρκεί 1-7 ώρες και επηρεάζονται από την ψύξη – κατάψυξη, το χρόνο που μεσολαβεί από το θάνατο μέχρι την κατάψυξη καθώς και την αντίσταση που προβάλλει το ψάρι κατά το ψάρεμα. Κατά την διάρκεια της ακαμψίας καθίσταται το κρέας το ψαριών ευάλωτο σε αλλοιώσεις από μικροοργανισμούς. Τα ψάρια που ψαρεύονται σε ανοιχτές θάλασσας καταψύχονται αμέσως όπου έτσι ελαττώνονται οι ενζυματικές δραστηριότητες, ταυτόχρονα όμως έτσι σκληραίνει ο μυϊκός ιστός και αυξάνεται η περιεκτικότητα τους σε λιπαρά οξέα. Ένα ψάρι που έχει καταψυχθεί σωστά, θα πρέπει να είναι λαμπερό, να μην έχει σημάδια, να είναι σκληρό και να μην υπάρχουν ενδείξεις προηγούμενης απόψυξης. Τα κατεψυγμένα ψάρια μπορούν να διατηρηθούν από 3 έως 5 μήνες.

Ψάρια ελεύθερα ή από ιχθυοκαλλιέργεια
Είναι φυσικό εφόσον προερχόμαστε από μια χώρα με πολύ καθαρές θάλασσες να προτιμάμε τα ψάρια ανοικτής θαλάσσης , εφόσον δε πρόκειται για ψάρια από μολυσμένες θάλασσες. Ωστόσο και τα ψάρια της ιχθυοκαλλιέργειας θα πρέπει να προτιμάμε εκείνα τα οποία εκτρέφονται σε ιχθυοτροφεία που βρίσκονται κοντά σε ανοικτές θάλασσες και όχι αυτά που έχουν περιορισμένο χώρο και εκ των πραγμάτων και η κίνηση των ψαριών μέσα σε αυτά θα είναι περιορισμένη.

Με ποιόν τρόπο πρέπει να τα μαγειρεύουμε για να διατηρούν τη θρεπτική τους αξία
Θα πρέπει να μην ψήνονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες και χάνουν τη θρεπτική τους αξία , αλλά ούτε και σε πολύ χαμηλές, προκειμένου να σκοτώνονται όλοι οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που πιθανότατα αυτά να περιέχουν. Η ποιότητα των μαγειρεμένων ψαριών εξαρτάται από το είδος τους και το χρόνο μαγειρέματός τους.

Πότε πρέπει να δίνουμε για πρώτη φορά ψάρι στα βρέφη
Η εισαγωγή στερεών τροφών συνιστάται να γίνεται από τους έξι περίπου μήνες και έπειτα. Η σειρά εισαγωγής στερεών τροφών έχει ερευνηθεί ελάχιστα έως τώρα, και σαφώς επηρεάζεται από πολιτισμικές επιλογές. Στην Ελλάδα, είναι συνήθης οδηγία στους γονείς να δίνουν στα βρέφη τους ψάρι μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής, με την σκέψη ότι τα ψάρια συγκαταλέγονται στα πιθανά αλλεργιογόνα τρόφιμα και ίσως η καθυστέρησή τους καθυστερεί την εμφάνιση αλλεργιών. Αυτή η πρακτική ωστόσο δεν έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικά ποτέ, αντίθετα όλες οι έρευνες περί αλλεργιών συντείνουν στο συμπέρασμα ότι, ακόμα και σε βρέφη με αλλεργικές εκδηλώσεις ήδη εμφανείς όπως ατοπικό έκζεμα, εντεροκολίτιδα ή βρογχόσπασμο, δεν συνιστάται καμία καθυστέρηση στην εισαγωγή των πιθανών αλλεργιογόνων τροφίμων όπως το αυγό και το ψάρι. Επιπρόσθετα, δεδομένα από άλλες έρευνες δείχνουν ότι ορισμένες ηλικίες όπως η ηλικία 6 με 12 μηνών συνιστούν παράθυρα ευκαιρίας για την εισαγωγή στερεών τροφών, ενώ καθυστερημένη εισαγωγή πέρα από αυτήν την ηλικία μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες στην αποδοχή καινούργιων τροφών για το παιδί (νεοφοβία).

Ερευνητές από το Ρότερνταμ της Ολλανδίας θέλησαν να εξετάσουν κατά πόσο ο χρόνος εισαγωγής ψαριού στην διατροφή του βρέφους επηρεάζει την εμφάνιση συμπτωμάτων άσθματος σε όλη την προσχολική ηλικία.

Η έρευνα ήταν μέρος μιας μεγάλης πληθυσμιακής έρευνας σε ομάδα παιδιών από την γέννηση στο Ρότερνταμ (Generation R study). Στους 12 και στους 14 μήνες της ζωής του παιδιού, οι γονείς απάντησαν σε ένα εκτενές ερωτηματολόγιο σχετικά με το πότε δόθηκε στο παιδί ψάρι, πόσο και πόσο συχνά. Τα ίδια παιδιά στις ηλικίες των 3 με 4 ετών εκτιμήθηκαν ως προς την εμφάνιση συμπτωμάτων και κλινικών σημείων που υποδηλώνουν βρογχόσπασμο και συμπτώματα που ομοιάζουν με άσθμα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν με ενδιαφέρον ότι η εισαγωγή ψαριού για πρώτη φορά μετά τους 12 μήνες συνδεόταν με αυξημένο κίνδυνο συριγμού – βρογχόσπασμου στα τέσσερα χρόνια της ζωής. Αντίθετα, η πρώτη εισαγωγή ψαριού στην διατροφή του βρέφους μεταξύ 6 και 12 μηνών είχε τον χαμηλότερο κίνδυνο για την εμφάνιση συμπτωμάτων άσθματος στα τέσσερα έτη. Επιπλέον, ακόμα και βρέφη που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες ψαριών μέσα στην εβδομάδα δεν είχαν αυξημένη πιθανότητα για συμπτώματα άσθματος αργότερα.

Οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι η εισαγωγή ψαριού στην διατροφή του βρέφους μετά τους 6 μήνες ζωής και πριν το πρώτο έτος συνδέεται με προστασία από βρογχόσπασμο, ενώ αντίθετα η εισαγωγή ψαριού καθυστερημένα, μετά το έτος, αυξάνει τις πιθανότητες για συμπτώματα άσθματος. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι υπάρχει ένα χρονικό παράθυρο ευκαιρίας μεταξύ 6 και 12 μηνών μέσα στο οποίο η κατανάλωση ψαριού μπορεί να βοηθήσει ως προς τις αλλεργίες, ενώ αν αυτό το χρονικό παράθυρο περάσει και χαθεί τότε είναι πιθανό να αυξάνονται οι πιθανότητες αλλεργίας.